Museum Panorama Mesdag is een icoon in Den Haag, met het Panorama van Scheveningen als hoogtepunt. Het museum toont de grootste collectie persoonlijke werken kunst van het echtpaar Hendrik Willem Mesdag en Sientje Mesdag-van Houten, evenals wisselende tentoonstellingen die heden en verleden verbinden. Museum Panorama Mesdag is oneindig boeiend voor iedereen.
“Een klassiek en hedendaags museum, al sinds 1881 van en voor iedereen, ongeacht je leeftijd, herkomst, gender, kennis of ervaring”, zegt museumdirecteur Minke Schat. Ze onderstreept daarmee Mesdags missie om tot in lengte van dagen het museum te behouden en te delen met een zo groot mogelijk publiek. Ieder kind uit Den Haag gunt ze de magische ervaring en ieder mens de oneindige belevenis van tijd en ruimte van Mesdags Panorama.
Kunstenaarsechtpaar
Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) en Sientje Mesdag-van Houten (1834-1909) groeien op in Groningen en krijgen beiden al op jonge leeftijd tekenles. Mesdag waagt pas op zijn 35ste de sprong naar het kunstenaarschap ondanks de waarschuwende woorden van zijn vriend Jozef Israëls (1824-1911). Achterneef en kunstenaar Alma Tadema (1836-1912) adviseert hem te schilderen naar de natuur en brengt hem in contact met Willem Roelofs (1822-1897) bij wie Mesdag in de leer gaat. Het brengt het echtpaar met hun zoon Klaas naar Brussel, waar Mesdag alles in het werk stelt om een beter schilder te worden.
Tijdens een vakantie in 1868 op het Duitse waddeneiland Norderney ontdekt Mesdag zijn voorliefde voor de zee. Die brengt het gezin in 1869 naar Den Haag. Op Scheveningen regelt Mesdag een vaste kamer in Hotel Rauch, zodat hij elke dag zijn geliefde zee kan zien en schilderen. Met zijn inzending van het zeegezicht ‘Branding op de Noordzee’ breekt Mesdag in 1870 door op de Parijse Salon als gewaardeerd kunstenaar. Zijn inzending wordt bekroond met een gouden medaille. Sientje Mesdag-van Houten ontwikkelt haar artistieke talent parallel aan de ontwikkeling van haar man. Vanaf 1872, na het overlijden van geliefde zoon Klaas, richt ook Sientje zich volledig op het kunstenaarsbestaan. Ze is al snel te zien op tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Terwijl Mesdag bekend staat als marineschilder – “De zee is mijn” – presenteert Mesdag-Van Houten zich vanaf 1872 als kunstenaar van stillevens en landschappen.
Hoogtepunten uit de collectie
Sientje Mesdag-van Houten stond bekend om haar geweldige duinpartijen, het mooie kleurgebruik en het vangen van licht. Dit laatste is goed te zien op ‘Schaapskooi bij ondergaande zon’. Het doek is onlangs geschonken aan het museum en is nu te bezichtigen. Hendrik Willem Mesdag was vermaard om zijn zeegezichten. “‘De Woelige Branding’ is een van mijn favoriete collectiestukken. Het ritme van de golven trekt je de zee in. Iedere keer zie ik weer nieuwe kleurtoetsen,” vertelt Minke. Als er een groepje van enthousiaste vijfjarigen langs de museumdirecteur loopt, valt het gesprek even stil. “De verwondering van die kinderen, dat roert me. Dat gun ik ieder kind.”
Uniek erfgoed
Panorama’s zijn in de negentiende eeuw zeer populair. Het biedt vermaak als voorloper van theater en bioscoop, ze verschijnen wereldwijd. Panorama Maatschappij vraagt Hendrik Willem in 1880 een panorama te schilderen. Mesdags motivatie: zo kon hij zijn geliefde, toen nog maagdelijke Scheveningen vastleggen voor de eeuwigheid. In 1881 is het iconische Panorama van Scheveningen een feit met immense wolkenpartijen boven zee en op het strand de befaamde bomschuiten. Tijdens de opening zegt Vincent van Gogh: “Het enige wat eraan mankeert, is dat er niks aan mankeert.” Als gevolg van de opkomst van fotografie en theater neemt de populariteit van panorama’s wereldwijd af. In 1885 gaat het panorama failliet en koopt Mesdag zijn artistieke hoogtepunt terug. Daarmee wordt hij de eerste directeur van dit particuliere museum. Al in zijn tijd is het van belang dat bezoekers blijven terugkomen om het museum rendabel te houden. Het echtpaar organiseert daarom
exposities van gewaardeerde talenten en tijdgenoten als Suze Robertson. Zo blijft het panorama in Den Haag – het oudste ter wereld en daarmee uniek erfgoed – bewaard.
In de voetsporen van de meester
Bij testament heeft Hendrik Willem Mesdag na het overlijden van zijn geliefde en kunstpartner het museum nagelaten aan 33 neven en nichten met de opdracht het museum tot in lengte van dagen te behouden. “In de voetsporen van Mesdag hebben wij als rentmeesters nog steeds dezelfde eervolle opdracht. Alles doen wij in de voetsporen van de meester”, legt Minke uit. “Ik heb te maken met de vijfde en zesde generatie nazaten. Door hun betrokkenheid op de achtergrond zijn zij de beste ambassadeurs
van het museum.” Dankzij die belangrijke opdracht van Hendrik Willem Mesdag bestaat
het museum nog steeds en is het ‘Panorama van Scheveningen’ niet verloren gegaan, zoals vele andere panorama’s in de wereld. Mesdags Panorama is naast het grootste schilderij van Nederland, het oudste panorama ter wereld nog op de originele plek.
Verwonderen, inspireren en verrassen
Net zoals het kunstenaarsechtpaar Mesdag-Van Houten dat deed, geeft het museum naast negentiende-eeuwse kunst ook ruimte aan hedendaagse kunstenaars. Het museum stelt zich ten doel te verwonderen via presentaties rond de unieke collectie en het panorama, te
inspireren door het presenteren van betekenisvolle tentoonstellingen die aansluiten bij het
gedachtengoed van Hendrik Willem Mesdag en te verrassen met een uniek aanbod. Heden en verleden wordt zo verbonden. “De wereld heeft nieuwe vergezichten nodig.” En dat is nu precies wat dit inspirerende Haagse de bezoeker wil bieden.
Museum Panorama Mesdag
Zeestraat 65, Den Haag
T 070 310 66 65
panorama-mesdag.nl
Meer lezen? Klik dan hier en lees verder op pagina 122 t/m 125 van LEVEN! Magazine #52
Tekst: Vanessa de Gaay Fortman
