De geschiedenis van Zuid-Holland is nog altijd tastbaar. De sporen uit het verleden zijn, zichtbaar en onzichtbaar, letterlijk terug te vinden in het landschap. Via zeven erfgoed-lijnen, dat zijn geografische lijnen op de kaart, worden verschillende locaties die een gemeenschappelijke historie delen aan elkaar gekoppeld. Dat kan variëren van kastelen en bunkers tot historische trekvaarten.
Dit zijn de zeven erfgoedlijnen van Zuid-Holland: Atlantikwall, De Limes, Historisch Haringvliet, Landgoederenzone, Oude Hollandse Waterlinie, Trekvaarten en Maritieme Industrie. Dit jaar is het tachtig jaar geleden dat de Tweede tot een einde kwam. De Atlantikwall is nog een tastbare herinnering aan deze oorlog. Deze Duitse verdedigingslinie langs de kust is een van de grootste bouwwerken van de 20e eeuw. De provincie koestert haar erfgoed, dat onlosmakelijk onderdeel uitmaakt van het verhaal van Zuid-Holland, en stelt geld beschikbaar voor het behoud hiervan.
Atlantikwall-erfgoedlijn
De Atlantikwall-erfgoedlijn begint op Goeree-Overflakkee en eindigt voorbij Katwijk. Dit is slechts een deel van dit omvangrijke verdedigingsnetwerk van zo’n vijfduizend kilometer lang dat door de Duitse bezetter werd aangelegd langs de kust van Noorwegen tot de Spaanse grens. Doel hiervan was om een invasie vanuit zee te voorkomen, maar ook aan de landkant werden tijdens de Tweede Wereldoorlog verdedigings-werken opgetuigd. Langs deze erfgoedlijn liggen bunkers, loopgraven, schuttersputten, tankmuren, voormalige radarinstallaties, munitiebergingen en schuilplaatsen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verklaarden de Duitsers veel gebieden langs zee tot Sperrgebiet waar niemand welkom was. Talloze woningen werden gesloopt, duizenden bewoners moesten evacueren en bomen werden gekapt voor goed zicht.
Behoud erfgoed
Om de erfgoedlijn Atlantikwall te behouden en te ontwikkelen is sinds 2013 vijf miljoen euro subsidie naar meer dan honderd projecten gegaan.Bunkercomplexen werden hersteld inclusief meubilair en ook de jaarlijkse Bunkerdag kreeg een financiële tegemoetkoming. Rijksmonumenten Fort 1881, een historisch pantserfort in Hoek van Holland, en Nationaal Monument Oranjehotel in Scheveningen werden de afgelopen jaren gerestaureerd. De subsidies hebben ook geholpen bij het beleefbaar en zichtbaar maken van deze erfgoedlijn, zoals het verbeteren van de route en website.
Wandelknooppunten
Zuid-Holland verkennen kan prima te voet. Er ligt in totaal 4.400 kilometer aan wandelpaden met bewegwijzering door de hele provincie. Met de handige Wandelrouteplanner kan in elk deel van de provincie een mooie route worden uitgestippeld. Zo is er het wandelroutenetwerk Hof van Delfland; 980 kilometer aan wandelplezier tussen Midden-Delfland, Den Haag, Zoetermeer en Rotterdam. Een van de wandeltochten, een route van ruim zestien kilometer, loopt vanaf station Delft naar groengebied Delftse Hout en eindigt op het voormalige Floriade-terrein. Op de website wandelnet.nl/wandelroute-zoeken staan alle wandelroutes op een rij.
www.zuid-holland.nl/onderwerpen/erfgoed-en-cultuur/erfgoedlijnen/
Nationaal Monument Oranjehotel maakt ook onderdeel uit van de Atlantikwall-erfgoedlijn
Het ‘Oranjehotel’ was tijdens de Tweede Wereldoorlog de geuzennaam voor de Scheveningse gevangenis. Meer dan 25.000 verzetsstrijders, Joden, communisten en anderen, onder wie George Maduro en Erik Hazelhoff Roelfzema (Soldaat van Oranje), werden hier door de Duitse bezetter verhoord en vastgezet. Het Oranjehotel was in oorlogstijd voor velen het beginpunt; van daaruit werden zij overgebracht naar concentratiekampen of Duitse gevangenissen. Voor ruim tweehonderdvijftig mensen was het Oranjehotel de laatste stop. Zij werden op de nabijgelegen Waalsdorpervlakte gefusilleerd. De rij dodencellen in het complex is een blijvende herinnering aan deze geschiedenis. In cel 601 brachten terdoodveroordeelden hun laatste nacht door. Deze cel is nog in originele staat met de meubels en laatste woorden van de gevangenen op de muur. Sinds 2019 is het Nationaal Monument Oranjehotel een herinneringscentrum en museum.
Meer info: oranjehotel.org
📸 René oudshoorn
✍️ Tanja Verkaik