Het sterke karakter van Belgrado

Omarmd door zowel de Donau als de Sava, beschermt een van oudste steden van Europa haar duur bevochten historie. Gelaagd, belaagd en als een fenix aan het herrijzen.

Servië is een nieuw land, net tien jaar oud. Althans, de naam en het aanhangende bestuur. Het land zelf, als onderdeel van het grote oostelijke schiereiland in Europa, de Balkan, is uiteraard prehistorisch. Onze trip is vooral bedoeld om de hoofdstad te leren kennen met een knipoog naar het verleden, maar die vier dagen blijken al snel ontoereikend om een beetje grip te krijgen op Belgrado (= ‘De witte stad’, vernoemd naar de kleur van de stadsmuur). De huidige zichtbare en tastbare geschiedenis, uitgezonderd het uit de eerste eeuw stammende fort genaamd Kalemegdan aan de rand van de stad, gaat voor het grootste deel niet verder terug dan 200 jaar. Belgrado heeft in haar geschiedenis namelijk meer dan 40 keer ‘succesvol’ als slagveld gediend met als klap op de recente spreekwoordelijke vuurpijl ‘the bombing’ in 1999, die 78 dagen duurde. Van de gebouwen bleef niet veel overeind met als gevolg vandaag de dag evengoed een fascinerende eclectische architectuur met invloeden uit vooral Frankrijk, Italië, Duitsland. Bijna elk gebouw, elke straat, elk plein met een eigen historie. We gaan het er verder niet over hebben nu. Te gecompliceerd, te teer en de Serviërs willen door.

Groen
Belgrado is een dichtbevolkte stad met haar bijna 2 miljoen inwoners, maar is bijzonder uitgestrekt en maakt gretig gebruik van onder andere de groene long, de Great War Island. Dit is het dichtbeboste, beschermde eiland aan de kop van de stad met een unieke vogelpopulatie. De andere eilandjes in de rivieren zijn wel makkelijk en vrij toegankelijk en worden dan ook intensief gebruikt voor recreatie. Servië als geheel is trouwens één grote long. Net buiten de stad begint het groen, heuvels, stilte, ruimte, water enzovoorts. Wat dat betreft leent het land zich bij uitstek voor outdoor- en teambuildingactiviteiten. Dat is ook inmiddels bekend bij de tourgidsen. Hiking, biking, camping; het kan allemaal, in allerlei varianten. Er is genoeg ruimte.

Wonen
Serviërs zijn trots op hun land en hun stad en dat dragen ze uit. Onze gids is een wandelend voorbeeld. Wijzend naar zijn eigen piepkleine appartement in het centrum, gebouwd volgens de Joegoslavische stijl van de free fabrication (vrij vertaald; heel veel gestapelde kleurloze lego stenen) vertelt hij dat alle huizen in de stad die ooit geconfisqueerd waren door de staat 70 jaar geleden, teruggekocht konden worden door de bewoners omdat diezelfde staat alles weer afstootte na de onafhankelijkheid. Voor symbolische bedragen van gemiddeld 200 euro werden de huizen van de hand gedaan. Veel mensen die daar gebruik van maakten wonen dus voor niets, anderen betalen vandaag de dag gemiddeld 300 euro huur voor een bescheiden woning. In verhouding tot een gemiddeld maandinkomen van 550 euro nog steeds een flinke hap uit het vrije besteedbare inkomen. Om een beetje adem te kunnen halen heb je 600 euro per maand nodig.

Leven
De Servische Dinar zorgt er vooralsnog voor dat het relatief goedkoop vertoeven is voor bijvoorbeeld een Nederlander. Dan is dat gelijk maar gezegd en hebben we een groot pluspunt gemaakt. We zijn echter geen schrijvers om ons alleen maar smakkend te goed te doen aan wat het land ons biedt, maar om de duiding van alles wat we zien en voorgeschoteld krijgen enigszins mee te geven. Toeristengidsen genoeg. Belgrado kent een groot aantal goed opgeleide inwoners, maar een arts of leraar wordt zwaar onderbetaald. Dit werkt behalve de corruptie in de hand ook tot exit van veel kennis en kunde. Zij zoeken hun heil elders. Als vrije ondernemer zijn er evenwel weinig beperkingen en zie je winkelcentra, horeca en winkeliers op het gebied van toerisme floreren. De contrasten zijn groot. Je kunt je schoenen laten repareren voor 2 euro en in diezelfde straat kun je een paar handgemaakte stappers aanschaffen voor 2.000 euro.

Vertier
Belgradoërs maken zelf nog het meest gebruik van het vertier in hun eigen stad. Het moet gezegd: je kunt je lol op. Op mooie dagen zitten de vele honderden terrassen bomvol, iedereen lijkt buiten de deur te eten, waar je kijkt: barretjes, restaurants, terrassen en kleinere eettentjes. En niet alleen in de stad, ook langs de rivieren liggen tientallen floating partyboten. Ze zijn beroemd en berucht om hun muziek, het volk dat er komt en de lokale menukaarten. Paar tips dan: de FreeStyler of de 2044, afgestemd op je eigen muziekvoorkeur. Wat het vermaak betreft is het goed te merken dat Servië in een heuse transitiefase zit. Men wil graag, is bereidwillig en went langzaam aan een zekere decadentie. En dat maakt een bezoek verblijf nú juist zo aantrekkelijk. Want waar vind je nog een beetje stad waar je je thuis kunt voelen tussen de locals zonder omver te worden gelopen door mensen van je eigen soort? Dan liever nog door de opvallend veel flanerende mooie vrouwen die letterlijk alles uit de kast halen. Naast werk biedt het uitgaansleven, ook en vooral voor de inwoners zelf een geweldige uitlaatklep.

Door de stad
Geen eureka voor een ervaren stedenbezoeker maar toch nog een keer bevestigd: ga fietsen door de stad. En ga langs bij Ralph van der Zijden. Haagse jongen, vertrok naar Belgrado om een fietsverhuur te beginnen en snuffelt de markt inmiddels ook in Budapest af met zijn iBikeBelgrade.com. De fietspaden zijn te doen (zeker niet geweldig) en de fiets brengt je pal langs de rivieren en naar het New Belgrade, waar veel overblijfselen van het oude regiem nog overeind staan. Ook het contact met de Serviërs is daardoor makkelijker. De weg vragen, een praatje maken en bijvoorbeeld de protesten aanhoren van de plannen om de stad extreem te verwesteren met grote shopping malls. Met een werkloosheid van 25% en onder jongeren zelfs 40% een gevalletje grootheidswaanzin. Net als de complete revitalisatie van een groot stuk kade door Arabisch geld. De woestijnmaffia rukt ook op richting Servië met miljarden. Hotels, restaurants, fietspaden (dat dan weer wel), kantoren enzovoorts. Dubai in het klein. En mocht Servië binnen de geplande 30 jaar niet over 20 jaar op de helft zijn, dan krijgen ze de volledige rekening gepresenteerd.

Helden
Allemaal gedoe dus, en dat zal de komende decennia zo blijven. Neemt niet weg dat er beweging zit in de stad. Het is boeiend, er wordt een interessant fluwelen strijd gevoerd tegen wat was en gewerkt aan een nieuwe wereld. De helden worden naar voren geschoven, en dan niet alleen een iemand als een Novak Djokovic (beste tennisser ter wereld). Die heeft het bovendien niet nodig. Maar ook een festival als EXIT, op 100 km van Belgrado rijden in Novi Sad is een internationaal fenomeen geworden. Dan laten we de Servische wetenschapper Nikola Tesla nog even buiten beschouwing. Zijn museum is bescheiden, de as is verzegeld in een gouden bol die tentoongesteld staat in een bescheiden bijzaaltje. Maar de invloed van deze uitvinder is vele malen groter dan de internationale erkenning die hij vandaag de dag geniet. Als iemand de wereld een zetje heeft gegeven dan is het deze superdenker (o.a. innovator wisselstroomprincipe). Gelukkig wordt zijn naam de laatste jaren weer veelvuldig genoemd als automerk, vooral vanwege de elektrische aansturing. Een postuum eerbetoon aan de man die de Nobelprijs ontvangen zou moeten hebben. De grootste helden zijn evenwel de huidige inwoners die het vertrouwen uitstralen in een toekomst die het verleden snel doet vergeten.

Met dank aan:
Tourism Organisation of Serbia
www.serbia.travel