Wat kan de kandidatuur als Europese Culturele Hoofdstad Den Haag brengen? Wethouder Saskia Bruines (Cultuur), cultureel ondernemer Steven van Lummel en wijkmaker Mourad Aouragh delen hun visie op hoe kunst en cultuur de stad kunnen verbinden, vernieuwen en verbeelden.
In 2033 is Nederland, samen met Italië, opnieuw aan de beurt om een Europese Culturele Hoofdstad te leveren. Na eerdere edities in Amsterdam (1987), Rotterdam (2001) en Leeuwarden (2018) zou het voor Den Haag de eerste keer zijn om deze titel te dragen. De titel Europese Culturele Hoofdstad is in het leven geroepen om de culturele banden binnen Europa te versterken en de rijkdom en diversiteit van Europese culturen zichtbaar te maken.
Een stad met een culturele droom
De stad bereidt zich voor op een mogelijke kandidaatstelling, met een breed cultureel draagvlak en een vernieuwde visie op wat cultuur voor Den Haag kan betekenen. Het initiatief komt voort uit de culturele sector zelf, die het gesprek over de toekomst van kunst en cultuur in de stad heeft aangezwengeld. Gesprekken met inwoners, makers en bestuurders brengen in stad en regio een beweging op gang rond een gedeelde culturele ambitie. Voor Saskia Bruines, Steven van Lummel en Mourad Aouragh is het vooral een kans om Den Haag opnieuw uit te vinden: als stad van
ontmoeting, creativiteit en trots. “Er is nog geen officiële kandidatuur,” zegt Saskia Bruines, “maar het idee alleen al kan ontzettend veel betekenen voor de stad. Den Haag heeft veel te bieden, maar ook veel te winnen. We doen niet mee omdat alles al klaar is, maar omdat het ons verder kan brengen.” Volgens Bruines laat de mogelijke kandidatuur zien wat Den Haag in huis heeft: van erfgoed en grootse instellingen tot initiatieven in de wijken. “We zijn een stad met meer dan tweehonderd nationaliteiten, en dat betekent iets. Al die culturele en kunstzinnige rijkdom willen we in volle breedte laten zien.” Ze benadrukt dat dit juist niet iets is van de gemeente alleen. “Als je met elkaar aan zo’n project werkt, dan praat je met elkaar, luister je naar elkaar en versterk je elkaar. Dat is wat we als stad nodig hebben. Ik zie alleen maar kansen om diversiteit en saamhorigheid verder te ontwikkelen en ook de regio daarbij te betrekken.”
De stad als werkplaats van verbeelding
Voor Steven van Lummel, oprichter van PIP Den Haag en mede-initiatiefnemer achter Den Haag 2033, begon het idee niet met beleid maar met verbeelding. “Den Haag kijkt niet toe, het is een stad waar gemaakt wordt: van bakker tot beeldhouwer, van atelier tot haven. Wij zijn een maakstad, dat zit in ons DNA. Dat mag weer zichtbaar worden.” Volgens Van Lummel gaat cultuur veel verder dan een voorstelling of schilderij. “Kunst is niet iets dat alleen in een museum hoort. Het is ook hoe je moeder kookt, hoe je muziek maakt, hoe je je haar draagt. Dat is allemaal verbeeldingskracht. En dat is precies wat we in deze tijd nodig hebben: dingen maken, verhalen delen, elkaar begrijpen.” “We leven in een tijd van bubbels en meningen,” vervolgt hij. “Kunst kan dat doorbreken. Ze laat je andere geluiden horen, andere smaken proeven. En daar begint verbinding.”
“We zijn een stad met meer dan tweehonderd nationaliteiten, en dat betekent iets”
Van de Schilderswijk naar Europa
Mourad Aouragh, initiatiefnemer van buurtplek Van Gochme in de Schilderswijk, ziet dat dagelijks gebeuren in zijn werk met jongeren en bewoners in de wijk. “Ik werk met jongeren uit de Schilderswijk. Veel van hen weten niet dat er een kunstacademie bestaat, of dat je van muziek, mode of theater je vak kunt maken.” Hij vertelt over jongeren die nu tapijten maken, kleding ontwerpen of rappen over hun leven. “Kunst helpt hen zichzelf te begrijpen. En het geeft ze trots. Dat is iets wat je niet in geld kunt uitdrukken. En die trots reikt verder dan de wijk, het laat zien hoe lokale verhalen kunnen resoneren in Europa.” Volgens Aouragh wordt cultuur nog te vaak gezien als iets ‘extra’s’. “Terwijl het basis is. Kunst is een universele taal. Iedereen herkent een valse noot, ook zonder muziekschool. Iedereen kan iets maken met een potlood. Dat is menselijk. En als jongeren dat ontdekken, verandert er iets fundamenteels in hoe ze naar zichzelf en de wereld kijken.” “Mijn ambitie is eenvoudig,” zegt hij. “We willen dat de kinderen die nu bij ons komen later zelf iets doorgeven. Dat ze hun talenten gebruiken om anderen te inspireren. Dát is de olievlek die ik hoop dat dit traject richting 2033 veroorzaakt.”
Kunst als katalysator voor de stad
De gemeente ziet in het traject naar 2033 niet alleen een cultureel project, maar een motor voor sociale en economische ontwikkeling. Volgens de Voortgangsbrief Europese Culturele Hoofdstad 2033 biedt het proces kansen voor meer kansengelijkheid, sociale cohesie en trots in een diverse stad waar verschillen groot zijn, maar waar cultuur juist verbindt. Het Manifest DH33 van projectgroep Den Haag 2033 zegt het poëtisch: “We willen dat filosofen aanschuiven in de raadszaal, dat techno klinkt in het atrium en dat je voor een vreemde kookt.” Dat beeld vat samen wat de drie sprekers bedoelen: een stad waar cultuur geen luxe is, maar een manier om samen te leven.
Wat Den Haag onderscheidt van andere steden
Waar veel steden één verhaal vertellen over design, erfgoed of innovatie, onderscheidt Den Haag zich juist door haar veelzijdigheid. Stad van vrede en recht, maar ook van jazz en graffiti, hofvijver en haven. “Die gelaagdheid maakt Den Haag interessant,” zegt Van Lummel. “We hebben koninklijke geschiedenis en undergroundcultuur, hofsteden en wijken, instituties en makers. De kunst is om die werelden te verbinden.” Bruines vult aan: “Onze kracht ligt in die combinatie van historie, diversiteit en internationale blik. En in de bereidheid om cultuur als brug te gebruiken. Lokaal en Europees.”
De kracht van wat blijft
Bruines hoopt dat de effecten van het traject verder reiken dan 2033. “De verbindingen en samenwerkingen die we nu opbouwen, moeten blijven bestaan. Nieuwe vormen van kunst en vernieuwende netwerken worden onderdeel van het Haagse weefsel.” Van Lummel: “Zelfs als Den Haag de titel niet krijgt, hebben we iets gewonnen. Als we nieuwe makers, plekken en samenwerkingen tot bloei laten komen, heeft dat meer waarde dan een trofee.” Aouragh: “Als een kind uit mijn wijk dankzij dit project ontdekt dat zijn verhaal ertoe doet, dan is dat genoeg. Dan hebben we precies bereikt wat we wilden.”
Een stad die maakt, deelt en verbindt
Den Haag 2033 is geen wedstrijd, maar een uitnodiging. Een oefening in luisteren, maken en delen. “Cultuur maakt ons mens,” zegt Bruines. “Het leert ons luisteren, nieuwsgierig zijn en doorzetten. Misschien is dat wel het mooiste wat Den Haag aan Europa kan laten zien.”
Ambassadeurs
Stad in beweging, plek met betekenis
“Cultuur geeft bezieling aan ruimte,” zegt Karim Homam, vastgoedondernemer en oprichter van Rhodium. “De essentie van de plek wordt hierdoor voelbaar en de functie helder”. Een noodzaak in een stad die altijd in beweging is. In Den Haag werkt Karim aan vastgoedprojecten waarin cultuur, ondernemerschap en gebiedsontwikkeling samenkomen. Een voorbeeld is de Escherhal in de Binckhaven, onderdeel van de Binckhorst, waar een muurschildering in Escher-stijl de beleving van de plek verandert. “Daar zie je vrijwel direct de impact die kunst en cultuur op zo’n project hebben. Het komt daardoor tot leven.” Karim zet zich in voor initiatieven die jongeren en hun ideeën een kans geven. Leegstaand vastgoed ziet hij als kans om iets terug te geven aan de stad. “Er zijn panden waar nu niets mee gebeurt, terwijl ze met de juiste invulling heel waardevol zijn voor Den Haag. Als je met vertrouwen tijdelijk ruimte biedt aan jonge makers, kunnen zij iets opbouwen dat betekenisvol is. Voor zichzelf én de buurt.” Voor het historische pand aan de Zeestraat zoekt hij partijen met plannen, zoals een museum of huisvesting voor culturele stichtingen. In de tussentijd stelt hij het pand open voor jonge makers en buurtinitiatieven, zodat de ruimte alvast iets kan betekenen voor de stad. Zo verandert leegstand in energie voor Den Haag. De kandidatuur als Europese Culturele Hoofdstad 2033 is volgens hem de kans om dit soort initiatieven structureel mogelijk te maken. “Dit is de uitnodiging aan iedereen: bewoners, ondernemers en creatieven om mee te schrijven aan het verhaal van hun stad. Niet top-down, maar samen. Zo laten we zien dat Den Haag echt vooruit durft te denken.” – Karim Homam Rhodium
Muzikale smeltkroes
“Den Haag is de aanvoerder van de eredivisie als het om muziek gaat,” zegt Daan van der Bruggen, directeur van Musicon. In stadsdeel Escamp vormt dit popcentrum al dertig jaar een veilige haven voor talent. “Popcultuur is van oudsher verankerd in deze stad: van de Indische rock’n’roll tot het bruisende live-muziekcircuit. Die typisch Haagse cultuur is door generaties heen doorgegeven.” Daan ziet de mogelijke kandidatuur als Culturele Hoofdstad 2033 als een kans om Den Haag sterker te positioneren. “De stad is een smeltkroes van geluiden, culturen en stijlen. Mensen en ideeën uit heel Europa komen hier samen, al sinds Spinoza. Ik zie Den Haag als een inspirerend voorbeeld voor de rest van de wereld en daar kunnen we als Europese Culturele Hoofdstad in 2033 een grote schijnwerper op zetten.” Voor hem draait het uiteindelijk om ruimte om te zijn wie je bent: “Den Haag is een baken van vrijheid. Dat zie je terug in alles, vooral in onze muziek-cultuur. Wij beschermen het vrije woord en geven talent de ruimte om tot volle bloei te komen. Dat is essentieel voor kunst én samenleving.” Musicon blijft die rol vervullen; als toegankelijk podium voor iedereen, diepgeworteld in de wijk én open naar de wereld.”
– Daan van der Bruggen Musicon / Escamp
De kracht van samenwerken
“We doen het hier samen,” zegt Ricky Middendorp, directeur van het Laaktheater. “Dat is wat Laak bijzonder maakt. We zoeken de samenwerking op: met bewoners, met scholen, met organisaties, welzijn, economie, met cultuur. Niet over mensen praten, maar met mensen samenwerken. Die
wederkerige aandacht is de kracht van onze werkwijze, van cultuur. Dat vind ik ook de kracht binnen de cultuur in Den Haag, het samen opwerken.” Het Laaktheater is al jaren een cultuuranker in een van de meest diverse wijken van de stad. “Cultuur is voor ons geen luxe, maar een manier om elkaar te ontmoeten, te groeien en bruggen te bouwen. We maken samen programma’s die aansluiten op het dagelijks leven in de wijk: met jong en oud, van samen maken tot samen beleven. Je leert jezelf én elkaar kennen.” Deze praktijk vormt de basis van de werkwijze van de cultuurankers. Voor Ricky is talentontwikkeling een continu proces. “We kijken steeds opnieuw: waar ligt de behoefte? Wat willen bewoners leren of maken, of het nu kinderen, jongeren of volwassenen zijn? En hoe kunnen we daarin samen optrekken met andere organisaties? Zo ontstaat eigenaarschap en ontwikkeling. Binnen Laak én daarbuiten.” De mogelijke kandidatuur van Den Haag als Europese Culturele Hoofdstad ziet zij als kans om die benadering te versterken. “Wat ons in Laak en bij het Laaktheater kenmerkt, is dat we steeds de samenwerking zoeken en daarin ook domeinoverstijgend werken. Cultuur raakt aan onderwijs, welzijn en burgerschap. Dat zien we in Laak, maar ook breder in Den Haag. Als we als stad op die manier blijven investeren, kunnen we écht iets betekenen. Ook in Europa.”
– Ricky Middendorp Laaktheater / Laak
Museum naar de stad
“Den Haag is de stad van paradoxen,” zegt Margriet Schavemaker, directeur van het Kunstmuseum. “Internationaal het centrum van vrede en recht, maar binnen de Randstad toch een beetje het kleine zusje van Amsterdam en Rotterdam. Dat maakt de stad ook wat onvoorspelbaar, gelaagd, en moeilijk te pakken. En dat is precies de voedingsbodem voor kunstenaars die buiten de lijntjes kleuren.” Volgens haar is kunst essentieel voor maatschappelijke verandering. “We hebben radicale verbeelding nodig om ons een andere toekomst voor te stellen. Kunstenaars lopen daarin voorop: ze tonen alternatieven, stellen vragen en creëren ruimte. Zeker bij complexe thema’s als klimaat en sociale rechtvaardigheid zijn zij cruciaal.” Ook musea moeten zich blijven vernieuwen. “We zijn niet alleen een plek om te kijken, maar ook om te maken. Iedereen kan iets creëren, en als je samen maakt, leer je samenleven. Die transformatie maken we nu echt door.” De kandidatuur voor 2033 ziet ze als een kans om die beweging te versnellen. “We hebben lang gewerkt aan het programma ‘Stad naar het Museum’, waarmee we drempels verlagen en bewoners uit alle wijken actief bij kunst en cultuur betrekken. Nu is het tijd voor de omgekeerde beweging: ‘Museum naar de Stad’. Daarmee kunnen we als stad en regio laten zien dat we cultureel vooruitdenken; innovatief, inclusief en verbindend. Zo kunnen we ook in Europa laten zien wat Den Haag te bieden heeft.”
– Margriet Schavemaker Kunstmuseum
📸 Bas Adriaans
✍️ Ornella van der Ende